Als gevolg van de zogeheten dubbele vergrijzing (er komen meer ouderen en ze worden gemiddeld ouder) zal het aantal mensen met dementie in Nederland de komende decennia naar verwachting verdubbelen tot meer dan een half miljoen in 2040. Dat stelt Nederland voor grote uitdagingen: hoe bieden we kwalitatief goede en betaalbare zorg aan al die mensen en hun families die dit straks nodig hebben? Annemieke Bambach en Clasien Schakenraad, initiatiefnemers en directeuren van Het Gastenhuis, geloven in een aanpak waarbij cliënten zoveel mogelijk aansluiting houden bij de maatschappij.
“Het Gastenhuis biedt liefdevolle, betaalbare woonzorg voor mensen met dementie. In een huiselijke sfeer en op locaties midden in de maatschappij. Ieder huis wordt geleid door een zorgechtpaar dat naast het huis woont. Dit zorgt voor een vertrouwde sfeer, korte lijntjes en een zeer persoonlijke begeleiding van bewoners en hun familie.”
De korte introtekst op de website van Het Gastenhuis bevat alle pijlers waar dit bijzondere zorgconcept op gestoeld is: betaalbare woonzorg, een huiselijke sfeer en opvang middenin de maatschappij. Dat laatste is cruciaal willen we de groeiende vraag naar dementiezorg ook de komende decennia kunnen managen, stelt Annemieke Bambach.
Ze zegt: “Het dominante perspectief is nog steeds dat als je dement raakt, je achter slot en grendel moet. Die drang om mensen met dementie te institutionaliseren en ze louter als patiënt te zien, is in ons land heel hardnekkig. Terwijl wij juist zeggen: biedt zorg die de mogelijkheden van de cliënt als vertrekpunt neemt. En die de cliënt en diens familie ondersteunt en begeleidt, om zo lang mogelijk waardig en volwaardig mee te doen en actief te blijven. Dat lukt het best als je mensen opvangt in hun eigen buurt, en ze bij voorkeur niet afsnijdt van hun eigen sociale netwerk. We moeten echt anders naar de zorg gaan kijken en veel meer gaan inzetten op de verbinding van de domeinen zorg, welzijn en wonen. Anders loopt het systeem onherroepelijk vast.”
Bambach begon met Het Gastenhuis in 2014, samen met haar voormalige collega Clasien Schakenraad. Inmiddels zijn er al 11 vestigingen gerealiseerd en 10 nieuwe zijn in ontwikkeling. Een stijl groeipad, dat mede mogelijk wordt gemaakt door NPM Capital als investeerder. Schakenraad: “We hebben een groeiambitie van zes tot acht vestigingen per jaar. Het is best een uitdaging om dat voor elkaar te krijgen, want het kost minimaal drie jaar om een Gastenhuis te realiseren, inclusief vergunningentraject en een jaar bouwtijd. En er zijn gemeenten die heel actief meewerken, maar helaas ook gemeenten waarvoor dat niet geldt.”
Overdaad aan wet- en regelgeving
Een probleem waar Het Gastenhuis geregeld tegenaan loopt is het gebrek aan betaalbare bouwlocaties. Bambach: “In de praktijk concurreren we vaak met de woningbouw, ofwel met de commerciële projectontwikkelaars die zich een hogere grondprijs kunnen veroorloven. Aangezien wij onze dementiezorg betaalbaar willen houden voor het middensegment, is dat lastig. Zeker als een gemeente een gat heeft in de begroting, is de verleiding groot om voor de hoogste bieder te gaan. Gelukkig merken we wel een kentering: steeds meer gemeenten zien in dat de vraag naar goede 24-uurszorg stijgt en dat ze daarin ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Bovendien pakken de maatschappelijke kosten van te lang thuis wonen vaak hoger uit dan verpleeghuiszorg, als je de kosten van eerste hulp- en ziekenhuisopnames, huisaanpassingen en overbelaste mantelzorgers meerekent. Dan kun je het beter direct goed regelen.”
Meer nog dan door een gebrek aan bouwlocaties wordt het opschalen van het zorgconcept gehinderd door een overdaad aan wet- en regelgeving in de zorg, met de daarbij behorende administratieve lasten. Bambach: “Minister De Jonge heeft van het terugdringen van onnodige administratieve lasten een speerpunt gemaakt. Maar helaas is de neiging om nieuwe regels, protocollen of afvinklijstjes in te voeren overal terug te vinden in de zorg, op ieder niveau. Schakenraad vult aan: “We zijn niet a priori tegen wetgeving, maar je moet er wel voor zorgen dat zorgondernemers kunnen doen waar ze goed in zijn: kwalitatief hoogwaardige en betaalbare dementiezorg bieden. Ook al is de gedachte achter een nieuwe wet misschien goed, zoals bij de nieuwe Wet zorg en dwang. Als die vervolgens leidt tot allerlei ingewikkelde uitvoeringsprotocollen dan schiet je je doel voorbij.”
Bambach: “Klopt. Wij willen dat de aandacht van onze zorgmedewerkers niet teveel wordt verschoven naar administratieve lasten. Je kunt die tijd beter besteden aan je bewoners, zodat je ze goed kent en beter kunt inspelen op hun behoefte en zorgvraag. Door de inzet op zo lang mogelijk thuis wonen de afgelopen jaren, is een kloof ontstaan tussen zorg thuis en het verpleeghuis. Thuis worden mensen met dementie tussen de huisbezoeken door aan hun lot overgelaten, terwijl in het verpleeghuis – waar we 24 uur per dag supervisie hebben – ieder risico in kaart moet worden gebracht en dichtgetimmerd. Ik vraag me af in hoeverre het huidige systeem in de toekomst haalbaar blijft gezien de groei van de vraag.”
In elke wijk
Volgens cijfers van het Deltaplan Dementie zijn er in Nederland momenteel ongeveer 2,8 miljoen mensen van 65 jaar en ouder. In 2040 is dat 4,7 miljoen: één op de vier Nederlanders is dan 65+ en daarvan is een derde ouder dan 80 jaar. Tot aan 2055 zal het percentage 80+ blijven stijgen, en daarmee ook het aantal mensen met dementie. “De behoefte aan betaalbare, goede zorg is enorm – veel groter dan wij als Het Gastenhuis kunnen invullen”, zegt Bambach. “Maar in onze ideale wereld zou eigenlijk in elke wijk een dergelijke opvang moeten staan, geïntegreerd in de lokale gemeenschap. Dementiezorg moet aansluiten bij de leefwereld van cliënten en hun naasten. Uiteindelijk moet je niet willen dat mensen tot bijna het eind van hun leven alleen thuis zijn, afhankelijk van intensieve mantelzorg. De kans op vereenzaming is dan enorm.”
Volgens Schakenraad biedt toepassing van nieuwe zorgtechnologie kansen, al is het zeker geen panacee. We volgen dit soort ontwikkelingen wel, al blijft menselijke zorg en ondersteuning natuurlijk de core business van Het Gastenhuis.”
Foto Het Gastenhuis: Clasien Schakenraad (links) en Annemieke Bambach
Lees ook ‘Eerste steen Gastenhuis Oosterbeek opnieuw officieel ingemetseld’