Sinds dit voorjaar kunnen consumenten in New York en Parijs alledaagse boodschappen als ijs, frisdrank en shampoo thuis laten bezorgen in herbruikbare verpakkingen. Loop, een nieuw ‘zero waste’-platform, opgericht door een coalitie van grote multinationals, is namelijk in die twee steden begonnen met een pilot. Is dit de toekomst van boodschappen doen?
Met een reactie van Michiel Muller, co-founder van online supermarkt Picnic, een participatie van NPM Capital.
Het is even wennen: een literverpakking roomijs van Häagen-Dazs in een elegante, roestvrijstalen verpakking. Is die leeg, dan gaat ‘ie niet de vuilnisbak in, maar in een ‘persoonlijke hergebruiksbak’. Die bak wordt opgehaald bij de volgende bestelling, waarna de ijsverpakking in het schoonmaak- en sterilisatiecentrum van Loop wordt gereinigd en teruggestuurd naar de fabriek van Nestlé. Daar wordt de verpakking opnieuw gevuld met ijs voor een andere consument.
Loop komt voort uit de persoonlijke frustratie van Tom Szaky, CEO en medeoprichter van TerraCycle, een bedrijf gespecialiseerd in het recyclen van moeilijk te recyclen materialen. Zo weet TerraCycle als een van de weinige bedrijven plastic uit de oceanen te verwerken tot food grade plastic dat door grote producenten wordt afgenomen. “Alleen: er komt inmiddels zóveel plastic in de oceanen terecht, dat er niet meer tegenop te recyclen valt”, aldus Szaky.”Recycling is weliswaar van cruciaal belang, maar het lost niet het echte probleem op, te weten de almaar toenemende hoeveelheid plasticafval. Dat heeft geleid tot de oprichting van Loop: wij zien niet zozeer het plastic als probleem, maar het gegeven dat het voor eenmalig gebruik wordt ingezet.”
Te veel gedoe
TerraCycle werkte meer dan een jaar aan de ontwikkeling van het nieuwe platform, samen met bedrijven als Procter & Gamble, Nestlé, PepsiCo, Unilever en meer dan een dozijn andere bedrijven. Uitgangspunt was dat elke verpakking meer dan 100 keer herbruikbaar moest zijn. Consumenten kunnen gewoon hun vertrouwde huismerk online bestellen bij Loop – alleen de verpakking wijkt af. Via logistiek partner UPS worden de boodschappen aan huis bezorgd, en de lege verpakkingen van de vorige bestelling weer opgehaald.
Volgens Szaky zijn er twee manieren om een probleem op te lossen: consumenten aanzetten tot ander gedrag, of uitgaan van een bepaald gedrag en het systeem zodanig aanpassen dat het probleem in het proces wordt opgelost. "Het creëren van verandering bij consumenten is fenomenaal lastig”, aldus Szaky. “De eerste vraag die we onszelf bij de ontwikkeling van Loop hebben gesteld was dan ook: wat is er zo aantrekkelijk aan het wegwerpconcept? Waarom is juist dat model dominant geworden? Het antwoord op die vragen is: omdat het én gemakkelijk is én goedkoop.”
Het is precies om die redenen dat veel alternatieve systemen die afval bij de bron aanpakken niet van de grond zijn gekomen of een zieltogend bestaan leiden. Veel consumenten vinden het gesleep met navulbare verpakkingen of zelfs tupperwarebakjes naar de ‘verpakkingsvrije supermarkt’ domweg te veel gedoe. “Oplossingen die niet vanuit het perspectief van de consument zijn ontworpen, zullen nooit breed omarmd worden”, zegt Szaky. “Loop is dat wel. Het maakt niet uit of je een lege verpakking in de ene bak gooit of in de andere. Je hoeft de verpakking zelfs niet om te spoelen – iets waar veel recyclingsystemen wel van uitgaan. En als de klant eenmaal in ons statiegeldsysteem zit, is het ook niet duurder dan gewoon weggooien. De logistieke retourkosten zijn namelijk in de productprijs verwerkt.”
Lagere milieu-impact
UPS, de logistieke partner die geselecteerd is voor de eerste Loop-pilots, zegt dat het systeem past in haar bestaande activiteiten. Volgens Patrick Browne, global director of sustainability bij UPS, gaan pakketauto’s niet langer ‘s ochtends vol de weg op om einde dag leeg terug te keren, maar wordt het systeem efficiënter benut omdat de auto’s zich gedurende de dag weer vullen met retourboxen. Hoewel het bezorgen en ophalen bij de consument én het terugsturen van de schone verpakkingen naar de producenten uiteraard negatief doorwerkt in de ecologische footprint, blijkt uit berekeningen van TerraCycle dat de herbruikbare verpakking qua totale milieu-impact zo’n 50-75% beter scoort dan conventionele alternatieven. Dit komt omdat de grootste impact van een verpakking ontstaat bij de productie (grondstoffen, energie). De milieubelasting van ophalen en schoonmaken is nog altijd een stuk lager dan die van herfabricage, zegt Szaky.
Het feit dat de verpakkingen eigendom blijven van de producent, creëert tevens nieuwe mogelijkheden. Want waar de wegwerpverpakking puur een kostenpost is (waar dus liefst zo weinig mogelijk geld aan wordt uitgegeven), is de herbruikbare verpakking een item waarmee producenten zich kunnen onderscheiden. Zo oogt de bovengenoemde Häagen-Dazs -verpakking van roestvrijstaal niet alleen veel ‘chiquer’, hij houdt ook ijs meerdere uren op lage temperatuur buiten de diepvries. Loop heeft zelfs al geleid tot productinnovaties. Omdat een tube tandpasta moeilijk is te hergebruiken, heeft Unilever tandpasta in tabletvorm ontworpen die consumenten kunnen kauwen in plaats vanuit een tube te spuiten. Die tabletten worden uiteraard geleverd in een herbruikbare verpakking.
Hoewel het Loop-platform niet wezenlijk afwijkt van de bezorgingen van de melkboer aan het begin van de 20e eeuw, moet nog aangetoond worden dat het ook daadwerkelijk levensvatbaar is. De pilots moeten onder meer uitsluitsel geven over de vraag of de retourcontainers bestand zijn tegen intensief gebruik op de lange termijn, welke problemen er bij het afvullen van separate batches in de diverse fabrieken kunnen ontstaan, en in hoeverre consumenten bereid zijn de nieuwe verpakkingen als het nieuwe normaal te omarmen. Szaky: “Het succes zal afhangen van de acceptatie door de consument, waarbij het feit dat we enkel gevestigde, zeer succesvolle merken verkopen uiteraard wel helpt. We hoeven geen nieuwe merken in de markt te zetten, we bieden enkel een alternatieve toegang tot die merken.”
Afvalcrisis
Het gegeven dat acht van tien producenten die volgens Greenpeace het meest bijdragen aan de ‘plastic soup’ inmiddels deel uitmaken van Loop, duidt erop dat er ook bij de producenten zelf wat begint te verschuiven. “We zitten objectief gezien tot over onze oren in een afvalcrisis en steeds meer merken zijn echt op zoek naar oplossingen om een einde te maken aan die crisis”, aldus Szaky.
Michiel Muller, co-founder van online supermarkt Picnic:
“Het is zeker niet ondenkbaar dat dit soort retoursystemen dominant zullen worden. Sterker: Unilever heeft al een pilot gedaan met hervulbare wasmiddelverpakkingen, waaraan wij ook meegewerkt hebben. En het ijsmerk Solero gaat in samenwerking met ons ijsjes zonder plastic verpakking verkopen. Feit is dat in de huidige manier van verpakken en distribueren een belangrijke verspilling zit, die voor een groot deel voortkomt uit het traditionele supermarktmodel met fysieke winkels. Producten worden voor winkels veelal verpakt met het oog op schapruimte en -presentatie, en niet gewoon zo efficiënt mogelijk. Een voorbeeld daarvan zijn potjes babyvoeding: die zitten per zes verpakt op een kartonnetje met een plastic sleeve eromheen. Dat is handig voor de winkel, want daar passen precies zes potjes van één smaak achter elkaar op het schap. Voor ons zou een tray of een krat waar honderd potjes in zitten veel handiger zijn, en het zou een heleboel verpakkingsmateriaal schelen. Ander bekend voorbeeld zijn cornflakes, die standaard verpakt worden in grote kartonnen dozen die maar voor de helft gevuld zijn. Zo’n grote doos kun je mooi bedrukken en ziet er in de winkel aantrekkelijk uit, maar intussen rijden er vrachtwagens met cornflakes rond die voor de helft met lucht zijn gevuld – nog los van alle onnodige karton.”
“Wij zijn zelf al slagen aan het maken om de supply chain anders in te richten. Zo hebben we met Heineken de KwartKrat ontwikkeld, een kartonnen houder met daarin zes statiegeldflesjes pilsener. De zware kunststof bierkratten blijven gewoon in onze city hub achter. Daaruit blijkt overigens wel dat samenwerking cruciaal is om dingen te veranderen en verpakkingsmateriaal terug te kunnen dringen. Maar je kunt ook veel zelf doen: wij leveren onze producten in bioplastic zakjes die we bij een volgende levering weer mee terugnemen om te laten recyclen.”
“Het klopt dat vernieuwing weinig kans maakt als de consument er meer voor moet betalen of meer moeite voor moet doen. Veel mensen zeggen bijvoorbeeld sustainability heel belangrijk te vinden, maar als dat teveel nadelige consequenties heeft haken ze af. De magic zit ‘m er dus in dat je iets bedenkt dat het én makkelijker maakt én meer sustainable. Onze pilot waarin onze runners (bezorgers) bibliotheekboeken en retourpakketjes van webshops mee terugnemen is daarvan een goed voorbeeld. Mensen vinden het prettig dat dat voor ze geregeld wordt en omarmen zo’n service vrijwel onmiddellijk, zo blijkt, helemaal omdat we ook nog in 100% elektrische autootjes rijden. En wij verzamelen vervolgens de pakketjes centraal op onze city hub, zodat er maar één busje van een pakketvervoerder hoeft te komen om honderd pakketjes op te halen, in plaats van dat er honderd ritten de stad in moeten worden gemaakt. Overigens staan of vallen dit soort initiatieven met de kwaliteit van je software en technologie. Onze runners hebben allemaal een eigen device waarmee ze dingen heel makkelijk kunnen invoeren en registreren en wij dus precies weten wat er onderweg allemaal gebeurt. Dat is wel een voorwaarde om grip te houden op het distributie- en retourproces.”
Lees ook ‘Omzet van de Nederlandse e-commercemarkt in 2018 weer toegenomen’