Stichting FWG brengt geregeld trendrapportages over de zorgsector uit. Tien jaar na het verschijnen van het eerste rapport vroeg FWG tien experts van het eerste uur om terug te kijken op hun uitspraken van toen. Annemieke Bambach, directeur van Het Gastenhuis, constateert onder meer dat in de ouderenzorg de marktwerking onvoldoende van de grond is gekomen.
‘De zorg terug naar de tekentafel’, ‘De zorg ontregelt’ en ‘De zorg, ongelijk voor iedereen’: in de zorgwereld zijn het bekende FWG-rapporten die de afgelopen jaren de ontwikkelingen in de zorg in Nederland in kaart brachten. In een recent verschenen bundel liet FWG tien experts terugkijken op die ontwikkelingen: welke voorspellingen zijn uitgekomen, welke niet? Welke veranderingen gingen snel, en welke minder snel dan verwacht?
Een ontwikkeling die duidelijk is achtergebleven is het gebruik van (vergelijkende) kwaliteitsinformatie door zorggebruikers. Dat stelt Diana Delnoij, hoogleraar bij Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM) en verbonden aan Zorginstituut Nederland. Delnoij verwachtte tien jaar geleden dat de ontwikkeling van prestatie-indicatoren een prikkel zou zijn voor zorgaanbieders om te werken aan kwaliteit, omdat zorggebruikers in toenemende mate zouden gaan ‘stemmen met de voeten’. Die voorspelling is echter maar zeer beperkt uitgekomen, stelt Delnoij nu vast: uit een onderzoek van het Nivel bleek dat vorig jaar slechts 17 procent van de zorggebruikers gezocht had naar informatie over zorgaanbieders om te kijken wie de beste zorg levert, wat de ervaringen zijn en om een keuze te maken.
Daar komt bij dat ook nog sprake is van een onbedoeld neveneffect. “In de afgelopen tien jaar hebben we moeten constateren dat de registratie en publicatie van kwaliteitsinformatie door zorgverleners niet alleen als input voor kwaliteitsverbetering wordt gezien, maar vooral ook als een grote administratieve belasting”, aldus Delnoij.
Echte innovatie blijft uit
Er zijn nog meer ontwikkelingen in de zorg die de afgelopen tien jaar minder snel zijn gegaan dan de experts hadden verwacht. Bettine Pluut, strategisch adviseur en actieonderzoeker aan de ESHPM wijst bijvoorbeeld op de ontwikkeling van zorg op afstand. Het idee was dat, door zorggebruikers te coachen op het interpreteren van online beschikbare gezondheidsinformatie en de resultaten van op afstand gedane metingen, deze steeds minder vaak een beroep zouden gaan doen op zorgverleners. Maar tal van knelpunten in de opschaling, zoals weinig goed actieonderzoek, gebrekkige kennisdeling en negatieve financiële prikkels hebben die ontwikkeling sterk geremd. Volgens Pluut blijft echte innovatie in de zorg daardoor uit, en gebruiken veel instellingen digitale toepassingen zonder zorgprocessen echt anders in te richten.
Als er één ontwikkeling is waarover de verwachtingen hooggespannen waren, dan was het de introductie van marktwerking in de zorg. Annemieke Bambach, directeur van Het Gastenhuis – een participatie van NPM Capital, deelde die hooggespannen verwachtingen tien jaar geleden, maar constateert nu dat die marktwerking althans in de ouderenzorg onvoldoende van de grond is gekomen. Bambach: “De overheid koos er vijf jaar geleden voor om bejaardentehuizen massaal te sluiten. Thuiszorg werd het toverwoord. Maar voor het groeiende aantal mensen dat het thuis niet meer redt en hun familie, is een schrijnende realiteit ontstaan. Vereenzaming, depressie, overbelaste mantelzorgers en een verschuiving naar kostbare ziekenhuisopnames zijn het gevolg. Maatschappelijk en kostentechnisch is het huidige model onhoudbaar.”
Volgens Bambach vragen de problemen in de ouderenzorg om slimme concepten die snel uitgerold en efficiënter uitgevoerd kunnen worden dan de huidige zorg. “Zulke concepten bestaan al”, zegt ze. “Maar het ontbreekt aan samenwerking en politieke wil. Aan ondernemen in de zorg kleeft nog steeds een bijsmaak. Serieuze ondernemers moeten daarom op hun tenen lopen. Terwijl zij juist begrijpen hoe je het efficiënt en toekomstbestendig inricht.”
Preventie
Er zijn in de FWG-publicatie overigens ook voorbeelden te vinden van ontwikkelingen in de zorg die onverwacht snel momentum hebben gekregen. Nicolette Warmenhoven, strategisch adviseur bij het RIVM, noemt onder meer de groeiende aandacht voor preventie. Ze zegt: “Tien jaar geleden was preventie nog een beladen term, maar nu wordt er gewoon een Nationaal Preventieakkoord gesloten. Je ziet bovendien dat gemeenten aan de slag zijn met de lokale vertaling. Het gaat de goede kant op.”
Tot slot zijn ook op het gebied van medische technologie onverwacht grote stappen gezet. “Operatiekamers zijn nog niet zonder snoeren, maar de ontwikkelingen gaan nu erg snel”, zegt Karianne Lindenhovius, CEO van ArthroSave. Lindenhovius verwacht veel van de ontwikkeling van AI en Machine Learning. “Dat systemen zelflerend zijn, vinden we soms beangstigend, maar ik denk dat in de zorg de komende jaren veel denkkracht van de mens overgenomen gaat worden door machines.”
Lees ook ‘Het Gastenhuis scoort hoog op Trimbos Monitor Woonvormen Dementie’
Lees ook ‘”Dementiezorg moet aansluiten bij de leefwereld van cliënten en hun naasten”’